De snelste met het goede antwoord op de opgave van vorige week was Aschwin Merks. Van hem komt dan ook de nieuwe opgave. De vraag is:

Waar is dit?
Waarvoor diende dit gebouw?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

We staan in de Foeliestraat en kijken richting Rapenburg, de brug over de Rapenburgergracht en de Valkenburgerstraat. De Foeliestraat is finaal van de kaart gewist, ook al vindt u vandaag nog steeds de naam Foeliestraat op de kaart. Dat is dan de huizenwand van deze foto aan een soort ventweg langs de toerit van de IJ-tunnel.

Wat op bovenstaande buurtkaart nog IJgracht heet is nu de Prins Hendrikkade. Het grijze vlakje naast de pijl is het dubbelpakhuis van de VOC. Op de foto hieronder links die pakhuizen aan de Foeliestraat en onder rechts na de doorbraak voor de IJ-tunnel.

Goede oplossingen kwamen van Aschwin Merks, Anneke Huijser en Robert Raat.

Otto Meyer stuurde een aantal foto's van een situatie die allang niet meer bestaat. Er is in deze kolommen echter vaak aandacht aan besteed, dus de deelnemers zullen dit stukje verdwenen Amsterdam mogelijk herkennen.

Weet u waar dit is?

Uw oplossing via deze link

Detail uit een foto van het Stadsarchief Amsterdam. Uitsnede door Otto zelf.

We kijken vanaf het Prinseneiland over de Bickersgracht naar de huizen aan de straat die ook Bickersgracht heet. De huisnummers zijn 50-60 v.r.n.l. De Galgenbrug voert naar de Galgenstraat op het Prinseneiland.
Boven de huizen aan de Bickersgracht zien we die aan de Grote Bickersstraat. Het dwarsstraatje vanaf de brug naar die Grote Bickersstraat is de Kleine Bickersstraat. Door de sanering van het Bickerseiland is veel van het stratenpatroon gewijzigd maar niet dat op deze foto. Alleen is het kleine loodsje op de voorgrond verdwenen en de meeste huizen vernieuwd.

Prentbriefkaart: Stadsarchief Amsterdam

De quizfoto is vervangen door de ingekleurde prentbriefkaart die er van Dick's foto is gemaakt.

En ook deze foto is weer door L.W.R. Wenckebach verwerkt tot ets.

Ets L.W.R. Wenckebach; bron: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Ron Huissen, Ria Scharn, Aschwin Merks, Arjen Lobach en Robert Raat.

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b.

Het lijkt wel of we uitgekeken zijn op de oude stad binnen de Singelgracht. Alweer er buiten!

Weet u waar dit is?

Oplossingen graag via deze link - Foto: De Magische Stad

Had u hierin het eind van de Haarlemmerweg herkend? Links liggen nog een paar trekschuiten op Haarlem in de Haarlemmertrekvaart. Tegen de verdrukking van de stoomtrein in blijven die na 1839 nog jaren dienst doen, omdat niet iedereen zich een treinkaartje kan veroorloven. Rechts is het bruggetje naar de houtzaagmolen 'het Friesche Wapen'. Vindt u het leuk om ook eens de andere kant op te kijken? Kijk dan hieronder. Fotograaf Oosterhuis staat nu op een verdieping van het koffiehuis Belvedère en fotografeert de Haarlemmerweg richting het westen. Rechts staat een bijgebouwtje van het Station Willemspoort.
Beide stereofoto's: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Aschwin Merks, Ria Scharn, Otto Meyer en Robert Raat.

Ver buiten de stad gemaakt, deze foto. Jawel, een foto en niet een schilderij van Renoir, alhoewel het wel die sfeer ademt. Dat zal de fotograaf ook gevonden hebben. En wat dit uitstapje betreft..., dit is op en top Amsterdam op een zonnige zomermiddag.

Weet u waar deze foto ontstond?

Uw oplossing graag via deze link - Foto: De Magische Stad

We hebben er op gelet dat de tekst van het bord links van de deur niet leesbaar zou zijn, maar we vergaten het ID-nummer van de parkeerzuil. Er waren toch een paar handigerds die zo op het antwoord kwamen. Het merendeel wist echter zonder omwegen dat dit De Moeder Gods Kerk was op de Keizersgracht 220. Adrie de Koning bijvoorbeeld, die in deze kerk trouwde. Het bord mocht niet leesbaar zijn omdat de eerste regel in arabisch schrift is en dan was de oplossing al driekwart gegeven. De oorspronkelijk rooms-katholieke kerk is in gebruik bij de Syrisch-Orthodoxe Gemeente. Via de link krijgt u ook uitgebreide informatie over de geschiedenis van de kerk.

Foto: Carol de Vries

De R.K. kerk Onbevlekt Hart van Maria werd in 1853-'54 gebouwd als kapel bij het klooster van de paters Redemptoristen aan de Keizersgracht 218. De kerk is in Amsterdam beter bekend als de Onze-Lieve-Vrouwekerk of Redemptoristenkerk. De Syriërs hadden blijkbaar geen behoefte de kerk, die zij in 1985 kochten, aan een andere heilige te wijden. Met Moeder Gods Kerk bleven ze bij Maria. In hun landstaal heet de kerk ‘Ito dYoldath Aloho.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Jan van der Hoeven, Arjen Lobach, Anna Denekamp, Adrie de Koning, Anneke Huijser, Ria Scharn, Aschwin Merks, Kees Huyser, Otto Meyer en Robert Raat.

Op het Velehanden project Amsterdamse Monumenten beschrijven vrijwilligers foto’s uit de collectie van Monumentenzorg voor de Beeldbank van het Stadsarchief.
Meedoen is leuk èn leerzaam. Nieuwe deelnemers zijn altijd welkom! Klik hier.

Dit wordt een heel moeilijke. Wat we kunnen zien is een bovenlicht (snijraam) met een waarschijnlijk smeedijzeren verdeling in de vorm van drie pijlen. Als dat van dienst kan zijn weten we ook dat dit raam op een huisnummer 76 te vinden is, wat inhoudt dat we niet in een klein steegje hoeven te zoeken. Verder duidt de inganspartij met rechts een eigen deur naar een bovenverdieping er op dat we niet naar een luxe herenhuis aan een hoofdgracht hoeven te zoeken.
De leiding van Vele Handen gaf de deelnemers aan het project nog mee dat het geen gracht of burgwal zal zijn, maar eerder een straat.

U kunt de foto weer aanklikken om in de Beeldbank in te zoomen.

Uw oplossing graag via deze link

Op een tweede foto van hetzelfde rolletje is iets meer van de ramen van de verdieping te zien. Daarbij valt op dat het linkerraam overmatig breed is en het rechterraam ongewoon a-symmetrisch en smal.

Het gebruik van pijlen in snijramen en gebrandschilderde ramen is symbolisch te zien. De pijlen weren kwade invloeden van het betreffende huis. Een aantal pijlen dat naar een cirkel wijst, zoals hier, zou typisch Amsterdams zijn.

Vele Handen houdt geen rekening met het feit dat deze quiz maar één keer per week uitkomt. Als u dus de afbeelding in de Beeldbank bezoekt om in te zoomen en de beschrijving is al onder de foto te vinden, dan is de klus geklaard en kunt u dit raadsel vergeten.

Raadplaat 1

Vele Handen hoopte dat iemand iets met de gemetselde balustrade naast deze klokgevel wist te beginnen, maar dat mocht niet zo zijn. Deze blijft dus voor een later tijdstip staan.

Komt u er ergens in de toekomst achter waar dit is, gebruik dan deze link.

Beide foto's: Stadsarchief Amsterdam

Raadplaat 2

Deze plaat is opgelost door Bob Smit. We kijken over de nok van Begijnhof 1 de Begijnensteeg in waar we net de voorgevels van de huisnummers 5-9 zien. Links van de daknok de zijgevel van Begijnensteeg 10. Bob vertelt daarover: dat hoekpand is waar Figaro Pasquale Capone jarenlang zijn kapperszaak had, tot zijn overlijden zo’n drie jaar terug. Tussen de achtergevel van Begijnhof 1 en die zijgevel loopt de Gedempte Begijnsloot.

Dat doden langs de kant van de weg begraven werden is al een tijdje geleden. Het belangrijk - zo niet dominant - worden van de kerk maakte dat het een zaak van die kerk werd de doden te bergen. Dat gebeurde in de grond rond het kerkgebouw, het kerkhof. Dat was de situatie tot in de 17de eeuw. Een kerkhof in het drassige Amsterdam was geen pretje; de hoge grondwaterstand maakte er een smerige boel van, die de nodige stank veroorzaakte. Het maakte niet uit of het graf binnen of buiten de kerk lag, onder omstandigheden stonk het! De vele pestepidemieën deden de burgers geloven dat die stank wel eens de oorzaak kon zijn. De oplossing leek om de doden helemaal aan de rand van de stad te begraven.

Lees veel meer over de praktijk van het begraven in Ons Amsterdam Online of OA jaargang 55 (2003) pp.98-102, een artikel door Margriet de Roever. Afbeelding: Stadsarchief Amsterdam

Een pestepidemie in 1602 maakte dat in allerijl begraafplaatsen gecreëerd werden. Ver voordat de Zuiderkerk klaar was werd daar vanaf 1602 al op het kerkhof begraven. Op het terrein van het geconfisqueerde Kartuizerklooster werd eveneens een kerkhof ingericht dat in eerste instantie voor pestdoden gereserveerd bleef: een pestkerkhof.
In de 17de eeuw woedden pestepidemieën in 1602, 1624, 1636, 1654-'55 en 1663-'64, waarbij steeds meer dan 10% van de inwoners van de stad slachtoffer werden. De laatste was de bekende druppel en aanleiding voor het verbod rond de kerken te begraven.

In 1622 werd buiten de Noorderkerk de eerste dode begraven. Het kerkhof lag tussen de kerk en de weg langs de Prinsengracht en was ommuurd. Het begraven op het kerkhof en in de kerk zelf was een zaak van het kerkbestuur, maar dat werd daarbij door het stadsbestuur op de vingers gezien. In 1655 bijvoorbeeld verordonneerde de vroedschap dat het niet verder verantwoord was binnen de stad te begraven en werd een nieuw kerkhof ingericht aan de rand van de stad. Er bestond onder de bevolking de 'overtuiging' dat de lijklucht, die onder omstandigheden uit de bodem opsteeg, verantwoordelijk was voor de pestepidemieën. Binnen in de kerk bleef men gewoon doorgaan met begraven, tot uiteindelijk ook dat in 1865 verboden werd.

In 1655 werden twee kerkhoven op bolwerken aan de rand van de stad aangelegd. De doden die voorheen bij de Noorderkerk werden begraven, kwamen nu op het Palmkerkhof op het bolwerk De Palm te liggen. Na de Vierde Uitleg kreeg dit bolwerk de naam Haarlem toebedeeld, waarna voor de begraafplaats de naam Noorderkerkhof weer in zwang kwam. Omdat nog verder buiten de stad in 1845 de Westerbegraafplaats was aangelegd verordonneerde de stad dat de doden van de Noorderkerk vanaf 1865 op die nieuwe begraafplaats begraven moesten worden. Bezwaren van de Hervormde Gemeente haalden niets uit.

Het Noorderkerkhof werd in 1879 veranderd in een wandelpark, maar uit piëteit met de zich daar bevindende graven bleef de vorm van het bolwerk gehandhaafd. In Amsterdam is dat een unicum.
In 1865, toen het begraven hier ophield, waren er ±600 graven op dit kerkhof. Tot 1831 stond tussen de graven de korenmolen De Palm.
U vindt deze voormalige begraafplaats terug als Eerste Marnixplantsoen.

Alle 4 afbeeldingen: Stadsarchief Amsterdam

Buiten de Westerkerk werd zelfs al ruim voor bouwbegin (1620) op het geplande kerkhof begraven, namelijk vanaf 1618. Ook dit kerkhof werd ommuurd en één der toegangspoorten is bewaard gebleven: Prinsengracht 277a (onder). In 1655 stopte men hier met begraven, een groot deel werd in 1791 geruimd en bebouwd.

Net als het Palmkerkhof kreeg de Westerkerk in 1655 een nieuwe begraafplaats, voor hen op bolwerk Rijkeroord, dicht bij het Raampoortje. Dat poortje was de naamgever van dit Raamkerkhof, dat later gewoon weer Westerkerkhof genoemd werd.
Net als bij het Noorderkerkhof werd in 1865 het begraven hier verboden en konden toekomstige doden op de eerder genoemde Westerbegraafplaats begraven worden. Op het Westerkerkhof had men bij sluiting bijna 800 begravingen gekend.
Bij beide kerkhoven op de bolwerken is te bedenken dat het begraafplaatsen waren, wat een fundamenteel verschil inhoudt t.o.v. kerkhoven. Het toezicht was in handen van de stedelijke overheid en niet van de kerk.

Rotterdammerbrug

Op 6 oktober 1880 besloot de Gemeenteraad dat er een brug over de Singelgracht moest komen om het verkeer van de abrupt eindigende ceintuurbaan door de nieuwe stadsdelen, i.c. de Frederik Hendrikstraat, verder te leiden. Het jaar ervoor had PW in Rotterdam een oude brug gekocht en in opslag gehouden, tot er een zinnige bestemming voor was. Vanaf het v.m. Noorderkerkhof werd deze brug over de Singelgracht gelegd. Vanwege de herkomst kreeg zij de naam Rotterdammerbrug (#150). Al meteen diende zich een probleem aan. De brug lag dermate laag dat scheepvaartverkeer over de Singelgracht ernstig belemmerd werd.

De Rotterdammerbrug was niet alleen een hinderpaal maar werd ook nog lelijk gevonden. Goedkoop bleek weer eens duurkoop. In 1949 kwam een volgend afdankertje beschikbaar. Voor het graven van de Mercuriushaven (i.v.m. Houtveem) moest een brug verdwijnen. Op aangepaste en verhoogde landhoofden werd die in 1950 in plaats van de Rotterdammerbrug gelegd. Alhoewel deze brug uit de Amsterdamse Houthaven kwam, behield zij toch haar oude naam en dat doet zelfs de vervanging die in 1975 werd gelegd. Voor meer info en foto's klik hier.

Alle 4 foto's: Stadsarchief Amsterdam

Cor Fijma corrigeert onze opmerking bij een foto van de Nieuwmarkt uit het begin van de 20ste eeuw, waarop een elektrische tram voorkomt. Op de prentbriefkaart meenden wij het lijnnummer 7 te ontwaren. Cor weet echter dat dit lijn 8 geweest moet zijn. De 7 reed slechts een kleine 10 maanden als 7 en werd toen vernummerd naar 8. Die reed vervolgens van 1905 tot 1942. Cor moet wel gelijk hebben, want de prentbriefkaart dateert van ±1910. Cor kan het weten, want hij is één van de webmasters van de site Het Geheugen van de Amsterdamse Tram. Uit die paar maanden in 1904-'05 stamt hun foto van Nieuwmarkt en lijn 7 (links).

Donderdag 26 oktober 1916 - Een arbeidsconflict op de Westergasfabriek komt tot een climax. Afhankelijk van de politieke kleur wordt gesproken over onhoudbare werkdruk in daggeld, aangenomen werk tegen tarieven die in 1914 voor heel andere werkomstandigheden zijn afgesproken of werk weigeren en sabotage. Het werkvolk beantwoordt de pressie van de directie met een langzaam-aan-actie en de productiviteit daalt met 40%. Dat is voor de directie aanleiding om van sabotage te spreken en de noodklok te luiden. Een aantal werklieden wordt geschorst en acht lieden worden ontslagen. De vakbond van de werklieden eist terugdraaien van het ontslag en doorbetaling van het loon; de messen worden geslepen. De Gemeenteraad gaat zich ermee bemoeien als de gasleveranties in gevaar dreigen te komen.

Zondag 29 oktober 1916 - Het conflict op de Westergasfabriek komt in de Gemeenteraad ter sprake. Zoals te verwachten legt de SDAP de verantwoordelijk wethouder Klaas de Vries (VDB) het vuur aan de schenen. Is het werk nog wel van dezelfde aard als waarvoor in 1914 tarieven vastgesteld zijn? Is het niet zo dat het personeel onverantwoord uitgebuit wordt door het voortdurend verhogen van de werkdruk? De linkse hoek krijgt zowaar ondersteuning van liberale kant. De Raad verordonneert een scheidsgerecht. Tot zolang laat zij de zaak rusten.

Beide foto's: Stadsarchief A'dam

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in bijna 400.00 afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave