Aschwin Merks was de snelste met het juiste antwoord op de vraag van vorige week. Van hem komt dan ook deze nieuwe opgave. De vraag is:

1. Waar is dit?
2. Wat was in het pand gevestigd?
3. Wie komt er hier op bezoek?

Oplossingen via deze link.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Ik had al gewaarschuwd dat deze situatie niet in de Jordaan te zoeken was. We zien de Runstraat 1 t/m 5 (v.l.n.r.) met de Prinsengracht in de rug. Het hoekhuis is Keizersgracht 402 en over de brug begint de Huidenstraat. De "negen straatjes" zoals we (nou ja, de dames dan omdat je er zo lekker kunt shoppen) ze liefkozend noemen.

De foto werd in 1906 gemaakt door George Breitner en komt uit het Stadsarchief Amsterdam.

Goede oplossingen kwamen van Aschwin Merks, Arjen Lobach, Ria Scharn, Maaike de Graaf en Kees Huyser.

Na lang aandringen en driemaal proberen is er eindelijk iemand gevonden die een nieuwe opgave wilde bedenken. Dolf van Wijngaarden heeft een simpele vraag bij deze foto:

Waar is dit?

Vraag van de redactie:
Weet u wanneer deze foto genomen werd?

Uw oplossing via deze link.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit torentje, in feite een klokkestoel, staat op de zuidvleugel van het woonhof Constantia in de Willemsstraat. De schoorsteenveger die zo bereidwillig in het torentje poseert is J.M.C.E. (Joop) Evers, een rasechte Jordanees en bekend figuur in de buurt. Hij was op het moment van fotograferen in dienst bij schoorsteenveger Reuvers & Donkersloot (Johannapark/Overtoom) maar had daarvoor bij Camozzi (Schoorsteenvegersteeg) gewerkt. Op een derde, door Ger Theuns genomen foto, is firmant Donkersloot te zien.

Het hof werd in 1863-1864 gebouwd door de 'Stichting voor den Ambachtsstand - Constantia Woningen'. De woningen waren (vrij van huur) bestemd voor "werklieden ouder dan zestig jaar die minstens twaalf jaar bij één en dezelfde patroon in enig vak van nijverheid waren werkzaam geweest". Het hof telde 36 woningen en was vernoemd naar Constantia van Loon, de vrouw van Joshua van Eik, de voorzitter van de Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse te Amsterdam (VA). De voorzitter van deze vereniging richtte in 1863 de Stichting voor den Ambachtsstand - Constantiawoningen op, als een onderafdeling van de VA, speciaal voor de bouw van deze woningen. Bron: Wikipedia

De drie foto's die Ger Theuns aanleverde zijn door hemzelf in de 50-er jaren gemaakt. Hij heeft geen idee hoe een afdruk van Joop Evers (re.bov) in het Stadsarchief is terecht gekomen. Foto links: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Adrie de Koning, Aschwin Merks, Arjen Lobach, Anneke Huijser en Maaike de Graaf. Incomplete oplossingen kwamen van Ria Scharn en Kees Huyser. De schoorsteenveger deed meer belletjes rinkelen dan het torentje.

Een oude bouwfoto die in de serie bouwfoto's van vorige jaren niet misstaan had. Dit is naar alle waarschijnlijkheid de helft van een stereo-opname. De maker is niet bekend, de foto is niet in de Beeldbank te vinden.

Wat wordt hier gebouwd?

Oplossingen graag via deze link. Foto: anoniem

Westerdoksdijk met gezicht over het Westerdok naar de Haarlemmer Houttuinen. De kerktoren die wat wazig in de verte zichtbaar is, is de eerste toren van de “Onze Lieve Vrouwe Onbevlekte Ontvangenis” (Posthoornkerk). Het eerste deel van de Posthoorn staat aan de H.Houttuinen en pas later is de kerk uitgebreid richting Haarlemmerstraat met aan het pleintje een nieuwe ingang met de zo vertrouwde tweelingtorens (zie hieronder metamorfose Lindengracht).

Deze tekening maakte Johan Conrad Greive jr (1837-1891) tussen 1863 (oplevering 1e fase) en 1887 (begin 2e fase). In het Stadsarchief bevindt zich een soortgelijke tekening van Greive.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Anneke Huijser, Ria Scharn, Anna Denekamp, Ruud Fontijn, Otto Meyer en Kees Huyser. Enkelen onder hen geloofden niet in de datering 1891 door Teylers Museum..., en terecht. Zie uitleg hierboven.

Het is weer eens tijd voor een recente foto, weer één uit de voorraad van Carol de Vries.
Beide straatnaambordjes zijn onleesbaar gemaakt.

Welke straatnamen stonden er op die twee bordjes?

De foto is echt binnen de Singelgracht gemaakt.

Uw oplossing graag via deze link. Foto: Stadsarchief Amsterdam

Oudezijds Voorburgwal 18a, voorheen 22. Foto Jacob Olie 1861 (SAA).

Voor de naam van de steeg was doorzettingsvermogen nodig. Op weinig kaarten komt de naam Suikerbakkerssteeg of Suikerbakkersgang voor. Die steeg bevindt zich tussen de Oudezijds Armsteeg en de Heintje Hoeksteeg en komt uit op een grote binnenplaats met doorgangen naar de Warmoesstraat en tot eind 19e eeuw ook naar de Oudezijds Armsteeg via de Boerensteeg of Boezemersteeg of Bezemsteeg. De doorgang via die laatste steeg naar het binnenhof werd later afgesloten.

Het pand is "In 't Slodt van Egmond". Op deze foto is nog goed zichtbaar dat we hier met een pand in Hollandse Renaissance te maken hebben in de stijl van Hendrick de Keyser. De gevel bevat dubbele pilasters gekoppeld door cartouches (schilden), accoladebogen boven de vensters (ontlastingsbogen in de vorm van accoladen) en maskers. Dit deel van de gevel lijkt sterk op het pand Oudezijds Voorburgwal 57 (De Gecroonde Raep, 1615) van Hendrick de Keyser. In de fries boven de (vernieuwde) houten onderpui bevinden zich leeuwemaskers en een gevelsteen. Let op de originele gesneden puibalk. Van het bovendeel is later de trapgevel gewijzigd in een tuitgevel. Dat gebeurde meestal door zwakke financiële toestand van de eigenaar.

Ver nadat bovenstaande foto gemaakt werd kreeg restauratie-architect A.A.Kok in 1941 met het pand te maken. Hij vertelt:
"Aan den OZ Voorburgwal (...) stond een verwaarloosd huis dat tegelijk met een groep belendende huizen zou worden afgebroken. Door belangstellende samenwerking werd niet alleen bereikt, dat de gevel bleef, maar dat deze op bescheiden wijze hersteld werd, de pleisterlaag verwijderd en de versierende onderdeelen van de dikke korst verf ontdaan. Toen kwam in het midden van den gevel een fragment voor den dag dat zonder eenig beding aan den grooten Hendrick de Keyser kan worden toegewezen" (Amsterdamse Woonhuizen, blz. 64-68).

De quizfoto van Jacob Olie is een van zijn vroegste foto's in het natte collodium-procede. Zo'n opname moest heel snel na het nemen ontwikkeld worden en dat beperkte de actieradius van de fotograaf. Het lukte Olie doordat hij in het huis er tegenover tekenleraar op een school was en een doka bij de hand had.

Goede oplossingen kwamen van Kees Huyser, Arjen Lobach, Ria Scharn en Anneke Huijser. Zij leverden allemaal alle antwoorden. Ze gaan samen eeuwige roem, de bonus en de vetlederen medaille verdelen. Jullie maken zelf wel uit wie wat?

Komt u vaak in de Langestraat? Waarschijnlijk niet! Dat is een tussen het Singel en de Herengracht gefrommelde straat die van niets naar niets loopt. Dit deel van de stad behoort tot de Tweede Uileg van 1585. Omdat de percelen anders veel te diep en daardoor moeilijker te verkopen waren is de Langestraat gerooid van Brouwersgracht tot Blauwburgwal. In plaats van veel te riant werd het geheel nu een beetje benauwd en dat vertaalde zich op den duur in matige populariteit. Dat is een goede garantie voor behoud van veel originele panden uit het einde van de 16de, begin 17de eeuw. Jaren geleden dreigde het buurtje af te zakken tot hoerenbuurtje en ging het nog harder naar beneden. Maar als u er echt nooit komt mist u wel een heleboel moois. Zoals dit pand Roomolenstraat 8, hoek Langestraat. En kijk even beide straatjes in. Daar staan nog pandjes uit de begintijd van de buurt.

Op nummer 30, vlak bij die Roomolenstraat, zit een steen in de gevel: De Geduldige Job. Het is een uitbeelding van vers 8-10 van het bijbelboek Job 2: Job wordt door zijn vrouw bespot. Menig kunstenaar waagde zich aan de uitbeelding, dus waarom geen gevelsteen. Jobs vrouw is wel een echt Hollands kijfwijf geworden, handen obstinaat in de zij. Foto links: Stadsarchief Amsterdam

 8 En hij nam zich een potscherf, om zich daarmede te schrabben, en hij zat neder in het midden der as.
 9 Toen zeide zijn huisvrouw tot hem: Houdt gij nog vast aan uw oprechtigheid? Zegen God, en sterf.
10 Maar hij zeide tot haar: Gij spreekt als een der zottinnen spreekt; ja, zouden wij het goede van God ontvangen, en het kwade niet ontvangen? In dit alles zondigde Job met zijn lippen niet.

Deze drie weken met metamorfoses van Jordaangrachten werden aangereikt door Anneke Huijser.

De meest voor de hand liggende metamorfoses in Amsterdam zijn de ontelbare dempingen in het laatste helft van de 19de eeuw. In drie weken nemen we de zes*) gedempte Jordaangrachten als onderwerp. Drie weken elk twee en in chronologische volgorde. We zullen zien dat de eerste bittere noodzaak waren terwijl de laatste twee best open hadden kunnen blijven. Dat was mogelijk geweest omdat de doorspoeling van de grachten sterk verbeterde doordat het stoomgemaal bij Zeeburg in 1879 in werking trad.
*) afgezien van de Elands Stinksloot (Lijnbaansstraat: 1859) en Oude Looierssloot (Derde Looiersdwarsstraat: 1897)

1895

Van B&W hoefde de Lindengracht niet gedempt te worden. Die bleef bij het oorspronkelijke voornemen de Jordaangrachten om-en-om te dempen en dat hield in dat de drukbevaren Lindengracht open zou blijven. De Lindengracht was een belangrijke route van de Lijnbaansgracht naar de Eenhoornsluis en het IJ. In de begroting voor 1894 nam het college zelfs een bedrag van ƒ50.000,- op voor de verstening van de houten wallekanten. De Gemeenteraad besliste anders. Twee leden van de gezondheidscommissie, Daniël Schut (aannemer van publieke werken) en Roelof Kuipers (architect, specialist waterwerken) deden in enkele amendementen voorstellen ter verbetering van de volksgezondheid. Zij waren het waarschijnlijk die nog in 1893-1894 voorstelden alle Jordaangrachten te dempen. Zij kregen steun van raadsleden Serrurier en Kouveld. Hun amendement werd echter verworpen. Toen kwam het bedrag van ƒ50.000,- ter sprake en schrapte de Raad die uitgave ten gunste van werken aan de Heren- en Keizersgracht. De situatie rond de Lindengracht kon niet bij het oude blijven en dus werd alsnog het besluit genomen de gracht te dempen.
In 1962 is serieus het plan geopperd de Lindengracht weer open te graven, maar het bleef bij een plan.

1895

De toestand rond de Palmgracht was net zo beroerd als die van de Lindengracht. Gevaren werd er echter nauwelijks en daarom besloot B&W in een vroeg stadium de houten beschoeiing in de nabije toekomst op de eenvoudigste manier op te kalefateren omdat de gracht voor demping in aanmerking kwam. In het derde kwart van 1895 werd de aanleg van riolering en aansluitend demping van de Palmgracht aanbesteed.

Vooral tegen de demping van deze beide laatste Jordaangrachten kwam veel verzet van burgers los. Er werd zowaar over stedenschoon gesproken dat verloren dreigde te gaan. De tijd dat burgerinitiatieven enig gewicht in de schaal konden leggen was echter nog ver weg. Het eerste succes boekt het jonge maar elitaire genootschap Amstelodamum in 1903 tegen de demping van de Reguliersgracht.

Woensdag 1 maart 1916 - Vandaag wordt het 40-jarig toneeljubileum van Esther de Boer-van Rijk (1853-1937) gevierd. Ze debuteerde als 20-jarige bij een professioneel gezelschap in Rotterdam. In 1881 trouwde ze Henri de Boer en verhuisde naar Amsterdam, waar ze bij de Nederlandsche Toneelvereeniging ging spelen.
In 1900 trad ze voor de eerste keer op als Kniertje in het stuk Op Hoop van Zegen van Herman Meijermans. Ondanks de weerstand van Heijermans, die vond dat zij voor deze rol aan "bagage" zo ongeveer alles miste om een vissersweduwe neer te zetten, werd dit "haar" rol die ze ongeveer 1200 keer speelde, inclusief film.
In 1924 richtte ze het Gezelschap Esther de Boer-van Rijk op en in 1933 het De Boer-van Rijk Ensemble.

Na dit 40-jarig jubileum volgde nog een 50-jarig en zelfs een 60-jarig jubileum. Bekijk en beluister haar dankwoord in 1936.

De litho van Albert Hahn Sr. links is gemaakt in 1916.

Zondag 5 maart 1916 rond 12:00 uur werden voorbijgangers op de Vijgendam opgeschrikt door een ontploffing in gebouw Industria. Alle drie ketels van de centrale verwarming waren ontploft. Achteraf weet men het gebeuren aan opgehoopt kolengas. Op zondag werd niet gestookt in het gebouw en lag de installatie stil. De ravage binnen was groot. De hele kelderruimte was verwoest, muren werden weggeblazen. Er sprongen een zevental grote winkelruiten en ettelijke kleinere vensters. Het was een wonder dat het rondvliegende glas geen passanten verwond had. Er werd een deur uit zijn hengsels geslagen die bij buren door het kelderraam vloog. Uit de gebroken vensters ontsnapte al snel witte dampen die voor enige paniek zorgden. Het bleek echter stoom te zijn. De brandweer hoefde niet te blussen omdat er geen brand uitbrak. De politie had moeite met het op afstand houden van het massaal toegestroomde publiek en werd daarbij geassisteerd door de paleiswacht.

Prentbriefkaart: Stadsarchief Amsterdam

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2016. De keuze '2015' leidt naar de laatste aflevering van 2015, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Wilt u zelf ook eens grasduinen in een kwart miljoen afbeeldingen van Amsterdam? Bezoek het Stadsarchief Amsterdam online.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave