Uitbundig ontwerp van Michel de Klerk (1884-1924) doorstaat tand des tijds

Gerestaureerd postkantoor ademt versiering

Van onze verslaggever
Arnold Koper

AMSTERDAM

De tegelwanden verkleuren van paars naar lavendelblauw. De twee paraboolvormige vensters in de zijmuren worden gedeeltelijk afgedekt door een gebogen en verlaagd plafond dat het trapeziumvormige zaaltje overspant. Een paar deurposten zijn versierd met taps toelopende vlaggenmasten met een kroontje in top.

Alles in het prachtig gerestaureerde interieur van Michel de Klerk (1884-1924) ademt versiering en verspilling, zeker voor een ruimte die bijna 78 jaar lang in gebruik was als postkantoor in de benedenmodale Spaarndammerbuurt in Amsterdam.

Twee jaar geleden ging het agentschap op slot en kon de schade worden opgemaakt. De wanden hadden inmiddels een kantoorgroen kleurtje gekregen en tussen de klant en de loketbediende waren natuurlijk plexiglas wandjes geplaatst, maar verder bleek het ontwerp van De Klerk de tand des tijds wonderwel te hebben doorstaan.

Dat is vooral te danken aan woningbouwvereniging Eigen Haard, eigenaar van het postkantoor, die al te radicale verbouwingen door de PTT decennia lang het hoofd bleef bieden. Niet in de laatste plaats natuurlijk omdat het postkantoortje onderdeel is van het Schip, een wereldberoemd complex van arbeiderswoningen dat aan het eind van de Eerste Wereldoorlog in opdracht van de woningbouwvereniging werd gebouwd.

Het uitbundig ontwerp van De Klerk is inmiddels het bekendste boegbeeld van de Amsterdamse School, maar was toen het in 1921 werd opgeleverd nog zeer omstreden. De gemeenteraad meende dat er veel te veel geld werd gestoken in de torentjes, golvende daken en andere uitspattingen van de architect, maar Wibaut, de toenmalige SDAP-wethouder hield zijn poot stijf.

Ook vakbroeder Berlage en zijn volgelingen hadden trouwens bezwaar tegen de ontwerpmethoden van De Klerk. Het gevelontwerp zou veel te overheersend zijn en dat ging ten koste van de functionaliteit.

Daar zit wat in, meent F. van Durkom die als kunsthistoricus betrokken was bij de restauratie door interieurarchitect R. Visch. 'Maar het heeft wel resultaten opgeleverd die zeer verfrissend zijn te midden van de calvinistische bouwstijl die in Nederland de toon placht te zetten. De vormentaal van de Amsterdamse School vertelt bovendien vaak een verhaal. Bijvoorbeeld over de misère van de Eerste Wereldoorlog die met sprookjesachtige ornamenten buiten de deur werd gehouden werd. Of over de moderne communicatiemiddelen die in de glas-in-loodramen van een telefooncel van De Klerk worden gesymboliseerd door zwaluwen op een telefoonlijn.'

Het postkantoor aan het Spaarndammerplantsoen is een van de weinige interieurs van De Klerk die voor het nageslacht bewaard zijn gebleven. De gemeente en de woningbouwvereniging hebben er een nieuwe bestemming voor bedacht. Morgen (8-04-2001) begint er een expositie over de geschiedenis van de Amsterdamse woningbouw. Vitrines of expositieborden komen daar niet aan te pas. Om het pre-moderne ontwerp van De Klerk goed tot zijn recht te laten komen, worden uitsluitend post-moderne beeldschermen gebruikt.