De snelste met het juiste antwoord op de foto van vorige week was Carol de Vries. De nieuwe opgave komt dan ook van hem. De vragen zijn:

Waar staat/stond dit gebouw?

Wat is/was de functie van dit gebouw?

Oplossingen via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Dit is een kwestie van 'netvlies', hier moest u eerder zijn geweest. Wij kijken in de Korte Dijkstraat, richting Krom Boomssloot.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Carol de Vries, Ria Scharn, Mike Man, Fanta Voogd, Arjen Lobach, Han Mannaert, Anneke Huijser, Otto Meyer, Harry Snijder, Anje Belmon, Jos Mol, Adrie de Koning, Robert Raat, Ton Brosse, Hans van Efferen,

Deze keuzefoto betreft een locatie buiten de Singelgracht.

Ton Brosse was weer op jacht naar architectonische elementen aan gevels. Dit keer een aantal gevelstenen uit een grotere serie die allemaal bij elkaar in de buurt zitten en die allemaal eenzelfde thema kennen. Hij wil het volgende van u weten:

Welke adressen horen bij deze beide gevelstenen?

Oplossingen graag via deze link

Foto´s: Ton Brosse

De overhaal van de Slotervaart, vlak bij de overtoom, is algemeen bekend. Veel minder bekend is de overhaal van de Middelveldsche Polder in buurtschap De Drie Baarsjes. Die polder was toen al verenigd met de Slooter Binnenpolder. Het water is de Kostverlorenvaart en de brug is de Tolbrug die later vervangen is door de Wiegbrug, zei het op een iets noorderlijker plek. De meisjes staan op wat vandaag de Baarsjesweg is, maar vroeger een aantal andere namen had, zoals Costverloren Kadijk en Maljapenkade. Bij de beantwoording hebben wij alles met 'Baarsjes' goed gerekend.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Carol de Vries, Arjen Lobach, Mike Man, Ria Scharn, Otto Meyer, Adrie de Koning, Han Mannaert, Kees Huyser, Anje Belmon, Rob Philip, Harry Snijder, Jos Mol, Hans Olthof, Ton Brosse, Robert Raat, Hans van Efferen, Gerard Beerman, Anthony Kolder,

Laat ons meegenieten en stuur hem naar de redactie. Vanaf 2020 moet het onderwerp zich juist buiten de Singelgracht bevinden. Wij verwachten wel een niet alledaags beeld dat ook niet-buurtbewoners wel eens op het netvlies kregen. Graag via deze link en alléén via deze link a.u.b. Blijf sturen!

Nog zo'n aparte opgave. Deze week heet de rubriek voor de afwisseling Waar? Waarom?
Aan u de vragen:

Waar is dit?

Wat was er aan de hand?

Wij geven u een hint: het betreft een oorlogsmonument.

Laat het ons weten via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Had u ook de tekst 'Beatle Vader' op de rondvaartboot gezien? Genoeg aanknopingspunten om uit te vinden wat er aan de hand was.
Op 18 maart 1966 was de vader van John Lennon, Freddy Lennon, in Nederland en o.a. te gast bij Willem Duys' programma Voor de vuist weg. Voorafgaand maakte hij een rondvaart met een boot van Kooy vanaf het Rokin/Oude Turfmarkt.

Foto: © Cor Mulder

Op de Beatle LP Rubber Soul zingt John Lennon een nummer 'In my life'. Zijn vader. met wie hij flink overhoop lag maar ook in de muziek zat, nam een single op met de song 'This is my life'. Typisch geval van meeliften. Brian Epstein, de Beatles manager, deed met succes een poging dat singletje te boycotten, in elk geval op de radio. Willem Duys kwam dit ter ore en nodigde Freddy uit om de single in Nederland nog een keer op te nemen maar nu met Nederlands gezongen coupletten en Engels refrein. Bovendien zou hij te gast zijn in het televisieprogramma 'Voor de vuist". Hoe Freddy klonk in het Nederlands hoort u als u de hoes links klikt.

Goede oplossingen kwamen van Arjen Lobach, Ria Scharn, Kees Huyser, Otto Meyer, Mike Man, Cor van Duinen, Jos Mol, Ton Hupkens, Robert Raat, Anthony Kolder,

Heeft u enig idee waar dit kan zijn? De naambordjes zijn ontvreemd maar wij willen graag weten wat er op heeft gestaan voordat ze 'gestolen' werden.

Kunt u tenminste twee straatnamen benoemen?

Oplossingen graag via deze link

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Het was zaak de tekst op het schild boven de deur te ontcijferen. Dat u op het spoor zou komen door te analyseren welke wapens er allemaal bovenaan stonden, was erg moeilijk. Helemaal bovenin het wapen van Amsterdam, dat gaat nog, en links met de leeuw zal wel Nederland zijn. Maar dat het derde wapen dat van Batavia is, dat is toch teveel gevraagd. Nee, de tekst 'Handels Vereeniging Amsterdam' moest het doen. Als u dat als zoekterm in de Beeldbank opgeeft wordt u direct naar het antwoord geloodst: het gebouw van de Handels Vereeniging Amsterdam (HVA), Nieuwezijds Voorburgwal 162-170.

Hans Olthof schrijft nog:
"De HVA werd opgericht op 23-12-1873 op initiatief van een vijftal Amsterdamse koloniale handelaren. Al doende werd de HVA een van de grootste koloniale ondernemingen ter wereld met in 1928 36 bedrijven in Nedelands Indië en ongeveer 200.000 arbeiders in dienst. De HVA werd in 1982 overgenomen door Bos & Kalis N.V."

Hans meldt ook dat het gebouw in 1888 gebouwd is naar ontwerp van Dolf van Gendt. Het was daarom dat deze poort nooit in het overzicht van Minne Dijkstra (1571-1782) zou kunnen voorkomen.

Foto: Stadsarchief Amsterdam

Foto onder: © Ton Brosse

Goede oplossingen kwamen van Anneke Huijser, Arjen Lobach, Mike Man, Ria Scharn, Kees Huyser, Anje Belmon, Harry Snijder, Otto Meyer, Hans Olthof, Jos Mol, Adrie de Koning, Han Mannaert, Robert Raat, Ton Brosse, Hans van Efferen, Gerard Beerman, Anthony Kolder,

...de brand bij C&A in 1963. Ria Scharn schreef dat blusboot Jan van der Heyden door het dichtgevroren Damrak niet bij de brand kon komen. Freek Dozy meldt dat de blusboot daarna niet werkeloos toezag maar vanaf een plaats ter hoogte van de Sint Nicolaaskerk via een lange slang water aanvoerde voor bestrijding van de brand. Hij maakte destijds zelf (later bij daglicht) enkele foto's die hij ons ter beschikking stelde. Waarvoor dank!

Foto's: © Freek Douzy

Wim Huissen vraagt uw medewerking bij een aantal vragen die deze foto bij hem oproept. Dit is het team van voetbalclub De Volewijckers van rond 1935. Hij heeft een paar jaar in het jeugdelftal van De Volewijckers gespeeld maar niet rond deze jaren. Hij meent dat dit niet het hoofdveld op het Mosveld is; volgens de beschrijving in de Beeldbank is dit het M.G.S. veld.

Waar was dat veld?

Verder kan hij wel een enkele figuur thuisbrengen zoals Douwe Wagenaar, een broer van Gerben Wagenaar (5e van links staand).

Wie zijn de andere spelers?

Als u een idee heeft waar dit is/was, laat ons het weten via deze link

Het gaat om de site AmsterdamseGrachtenhuizen.info. Erwin Meijers is al jaren bezig grachtenhuizen in beeld te brengen en te documenteren. Wij hebben u met enige regelmaat stukjes van die site laten zien.
Om voor de aanstaande herdenking van 750 jaar Amsterdam een behoorlijk stuk beschreven te hebben zoekt hij hulp bij zijn project. De site wordt nu al zeer gewaardeerd en heeft dagelijks zo’n 100 bezoekers.
Het is leuk en interessant werk waar u aan kunt deelnemen. U ontdekt allerlei interessante dingen over de panden. Er is tegenwoordig zoveel digitaal beschikbaar, waardoor het uitzoeken zoveel sneller en makkelijker gaat. U kunt helpen met :

• uitzoeken wanneer huizen zijn gebouwd en verbouwd etc. - veel is via internet beschikbaar
• uitzoeken welke oude foto’s er van de panden zijn bij het Stadsarchief en andere plekken
• nakijken van de teksten op taal- en stijlfouten
• op de site zetten van informatie die al bekend is, bv uit boeken/tijdschriften of zojuist uitgezocht is
• bijhouden Twitter, Facebook en Instagram
• meedenken hoe er meer publiciteit gemaakt kan worden voor de site en organisatie

Door de ervaring kan ik met veel dingen ondersteunen, met onder andere een behoorlijk archief.
Voor meer info zie amsterdamsegrachtenhuizen.info/contact  of amsh.nl/proj

Wij suggereerden al dat u de tekst zou moeten ontcijferen. Dan leest u: G. van Voornveld & Co en met die naam komt u binnen enkele seconden op dropfabrikant VENCO.
Wanneer u deze naam bij de Beeldbank invult krijgt u een aantal foto's van de fabriek aan de Lindengracht en ook van de achterkant die helemaal doorliep tot aan de Lindenstraat.
Op de grote foto, één uit die serie van Venco, staat het hoge pand van de hulpvraag (links) ingeklemd tussen nieuwbouw van dezelfde hoogte die dus in de plaats van de lage buurpandjes van de foto links is gekomen.
Vandaag heeft de fabriek plaatsgemaakt voor een appartementencomplex voor de nieuwe Jordaanbewoners. Jordanezen kunnen wij dat niet meer noemen...

En geloof het of niet..., ook deze foto komt inclusief juiste beschrijving in de Beeldbank voor.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Goede oplossingen kwamen van Pieter Klein, Anneke Huijser, Arjen Lobach, Fons Baede, Paul Graalman, Ria Scharn, Adrie de Koning, Anje Belmon, Harry Snijder, Hans Olthof, Mike Man, Jos Mol, Robert Raat, Hans van Efferen,

redactioneel

Henrik Danielsz Hooft (1716-1794) - slot

Wij begonnen deze serie met een Hooft en beëindigen hem ook met een Hooft uit hetzelfde geslacht. Henrik of Hendrik verdiende zijn vermogen met de handel op Frankrijk en West-Indië en bezat een eigen plantage (Berbice; Ned. Guyana ofwel Suriname) bezat. In 1737 werd hij schepen. Hij was op laag niveau al in het stadsbestuur aanwezig toen hij zich in 1746, kort voor de schoonmaakactie van Willem IV, daaraan onttrok. Alsof hij besefte dat die actie eraan kwam. Zo kon hij met schoon vest als Assurantiemeester, Commissaris van Zeezaken en de Bank van Lening en als Thesaurier verder functioneren. In 1769 stak hij zijn kop weer boven het maaiveld uit en werd voor 't eerst burgemeester. Hij regeerde conform de 'Pointen van Ordre' de zelfopgelegde discipline van de vroedschapsleden en oud-burgemeesters (raden). Zo hielden zij zich de volgende stadhouder Willem V van de hals.

Benoemingen tot burgemeester: in 1769 en tussen 1774 en 1787 zeven maal

Zoals gewoon komen de afbeeldingen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld.

Een uitgebreide lijst van alle burgemeesters van Amsterdam op Wikipedia

De Pointen van Ordre behelsde een hoop zaken die de stadhouder welgevallig waren maar net zo goed verweer tegen de familiebanden van de stadhouders met de Engelse koningshuizen. Vooral Hooft, met zijn zakenrelaties in Frankrijk in het achterhoofd, was sterk gekant tegen invloed van de Engelsen op onze politiek en druk om deel te nemen aan oorlogen en conflicten die Engeland permanent met Frankrijk uitvocht.
In 1766 was Willem Batavus (portret) meerderjarig verklaard en nam de taken van stadhouder op zich als Willem V. Willem was als stadhouder een slappe figuur en zonder de doortastende Willemijn (Wilhelmina van Pruisen, sinds 1767) aan zijn zijde was er niet veel van terecht gekomen. De Amsterdamse burgemeesters namen onmiddellijk bezit van de leemten die Willen V liet vallen.
Dat betekende ruzie met iedereen. In 1781 verklaarde Engeland ons de oorlog en in 1793 volgde Frankrijk. In 1795 nam Willem V met zijn gezin de benen naar Engeland.

Eindelijk kregen de kritische burgers, die zich in de Doelisten-beweging hadden verenigd, de kans op hervormingen, het begin van de Bataafse Republiek. Dat betekende meteen het einde van de Amsterdamse regentenkliek.

Hooft had weer eens een vooruitziende blik gehad en had in 1787, het laatste jaar dat hij tot burgemeester benoemd werd, de bakens verzet. Hij zocht samen met bankier Quiryn van Hoorn, ooit zelf burgemeester, toenadering tot de patriotten. Dit in tegenstelling tot de regentenkliek die zich teweer stelde tegen diezelfde patriotten en daarbij het grootste deel van de schutterij aan hun kant wist. Begin dat jaar 1787 belegerde de schutterij met zwaar geschut de wijk Kattenburg, bastion van de Oranjegezinde 'Bijltjes' (prent). De burgerij was kritisch en steeds meer schutters wisselden het kamp door de tweespalt in de vroedschap en de zittende burgemeesters. In februari 1787 werden onder druk 9 vroedschapsleden verwijderd en in juni burgemeester Dedel en Beels. De bevolking sloeg aan het plunderen en Oranjegezinde stadsbestuurders verlieten de stad.
Hooft triomfeerde en werd 'Vader des vaderlands' voor de patriotten.

Lang heeft hij van deze pas verworven roem niet kunnen genieten. De Pruisische koning was verbolgen over de belediging die Willemijn in Goejanverwellesluis was aangedaan en stuurde een flink leger de grens van de Republiek over richting Den Haag en Amsterdam. Met honderden patriotten vertrok ook Hooft in april 1788 uit Amsterdam naar Frankrijk. Het was weer 'Oranje Boven'. Vanaf 1790 probeerde hij weer naar de Republiek terug te keren maar telkens als Oranjegezinde burgemeesters daar lucht van kregen sommeerden ze hem het land weer te verlaten, wat hij dan ook steeds deed.
Voordat alle Oranjegezinden uit het stadsbestuur verwijderd werden en Hooft (portret) terug had kunnen keren, overleed hij in 1794. Zijn enige erfgenaam, zijn dochten Hester, overleed het jaar erop waarop de hele erfenis ten deel viel aan zijn schoonzoon, de schout-bij-nacht en latere admiraal Van Kinsbergen.

Na deze serie burgemeesters onder de Republiek volgde een aantal maires onder Lodewijk Napoleon en Franse overheersing. Na 1813 in het Koninkrijk der Nederlanden zal elke stad slechts één burgemeester kennen die door de Kroon benoemd wordt.

Wij hebben een groot aantal burgemeesters van de 17de en 18de eeuw overgeslagen. Er waren er immers steeds vier tegelijk. Dat was deels omdat het een sfeertekening van die tijd voorstelt en geen compleet lijstje hoefde te worden en deels omdat er een groot aantal namen langskwamen die het vermelden niet waard waren. Daaronder waren toch leden van belangrijke families, zoals Hasselaer, Van de Poll en Six. In de laatste familie zit Jan Six II (portret) die 15 maal burgemeester was tussen en 1748. Hij had het zó bont gemaakt dat hij als eerste uit het stadsbestuur verwijderd werd. In plaats van te kopiëren wat Geert Mak over hem en het tijdsgewricht schreef, raden wij u aan het boek over de familiegeschiedenis van Six ter hand te nemen en de twee hoofdstukken (XI en XII, pp.181-211) te lezen.

Meermaals heb ik mij, bij het zien van de donkere - bijna zwarte - aanbouw van het Rembrandthuis, verwonderd afgevraagd: Wat stond hier vroeger ook alweer? Ik bekeek foto’s in de Beeldbank en raakte toen helemaal de draad kwijt. Dat vreemde donkere gebouw kon daar gewoon helemaal niet staan. Het Rembrandthuis stond op de foto’s naast het witte huis dat het Saskiahuis genoemd wordt. Was er dan een stuk van dat gebouw afgehaald? Maar ook dat leek niet te kloppen. Ik besloot het een keertje uit te zoeken en vergat de zaak daarna weer.

Alle foto´s komen uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam, tenzij anders vermeld.

Nu ben ik er voor gaan zitten om het geheim van het zwarte pand eens en voor altijd op te lossen. Er was nog een ander vreemd verschijnsel: het Witte huis heeft zes ramen naast elkaar, maar op de oude foto’s zijn het er zeven. Toch verklaarde dat niet hoe het zwarte pand ertussen geplaatst kon worden. Eén rij ramen opofferen zou een veel te smal perceel hebben opgeleverd. Na wat gespit op internet was ik er achter. Het Saskiahuis is afgebroken en 7½ meter opgeschoven (weliswaar alleen de gevel, de rest is nieuwbouw) waardoor er plaats kwam voor de uitbreiding van het Rembrandthuis. Daar sta je toch van te kijken. Als je even niet oplet, hebben ze achter je rug de stad helemaal veranderd!

Museum Het Rembrandthuis wilde het Rembrandthuis weer terugbrengen naar de situatie in de tijd dat Rembrandt daar werkte en woonde. Daarvoor moest er gezocht worden naar een ruimte waarin de entree, de bibliotheek, de museumwinkel en de tentoonstellingsruimte voor de eigen collectie konden worden ondergebracht. Het oog viel daarvoor op het naastgelegen Saskiahuis, maar dat mocht volgens het Cuypers Genootschap niet afgebroken worden. Het is een van de laatste herinneringen aan de oude Jodenbuurt en daarom van cultuurhistorisch belang. De Joodse textielfirma De Vries en Van Buuren gebruikte het pand tussen ca 1900 en 1954. In de jaren daarna is het nog in gebruik geweest bij de Stichting Sociaal Fonds Bouwnijverheid. Na die tijd raakte het in verval. Besloten werd toen om het pand af te breken en de gevel iets verderop weer te herbouwen met een nieuw pand erachter. Daarin huist nu een health- en fitnessclub met daarboven dure appartementen.

Op de vrijgekomen ruimte werd de uitbreiding van het Rembrandthuis gerealiseerd. Welstand verleende echter geen goedkeuring voor de nieuwe gevel en dakopbouw. Uiteindelijk werd Zwarts & Jansma gevraagd de gevel en het dak te ontwerpen. Op hun website wordt de gevel als volgt omschreven:

“De nieuwe gevel vormt de schakel tussen het zeventiende-eeuwse Rembrandthuis en het van oorsprong negentiende-eeuwse Saskiahuis. De gevel volgt de klassieke driedeling die overal in Amsterdam is te vinden. De uitbreiding heeft een transparante onderbouw met daarin de entree. Het middendeel is gesloten en beschermt de lichtgevoelige etsen en tekeningen van Rembrandt in de tentoonstellingsruimte. Ter plaatse van deze afgesloten ruimten bestaat de gevel uit gevouwen, koperen platen. De in doorsnede zigzaggende gevelbekleding vormt horizontale lamellen, die naar boven toe groter worden. De naar boven toe breder wordende koperen gevel volgt de naar voren hellende gevel, net als het oude, op vlucht gebouwde Rembrandthuis.”

Foto: Zwarts en Jansma architecten

Het klinkt prachtig en zo gaan ze ook nog even door, maar wat we zien is een nogal misplaatst donker bouwsel tussen twee historische gevels. Een gemiste kans lijkt me om er een mooi samenvallend geheel van te maken.

a de brand op de Keizersgracht, waarbij 18 mensen de dood vonden, werd een nieuwe schouwburg op het Leidseplein gebouwd. Verder buiten het centrum konden ze niet bedenken en wie dit bedacht heeft weet nog steeds niemand. Maar hij staat er nou eenmaal en het zal ook maar voor tijdelijk zijn. Het is een hulpschouwburg, heet het, en hij is ook helemaal van hout getimmerd. Hoe bedenk je het..., na die brand..., een toneelschuur..., een houten kast! En je weet hoe het met de Amstelkerk is gegaan. Was ook tijdelijk en die staat er nog steeds. Toch is hij van binnen best aardig, heel groot en fraai ingericht.
Het toneel wordt al sinds 1826 door de stad geregeld. De toneelspelers worden door de stad betaald en het niet geringe tekort wordt jaarlijks door de stad bijgepast. Moeten zij weten, maar dat het peil van het toneel steeds verder afzakt is toch wel jammer. De treurspelen en drama's worden vervangen door komedies en vaudeville, als de goedkope plaatsen maar vol komen. De mannen van de stad, de commissarissen die het toneel regelen, lijken geen benul van theater te hebben. Ze bedisselen welke stukken gespeeld worden en verdelen de rollen zonder een idee te hebben of dat de juiste karakters zijn. Jammer! Nog erger is dat die sukkels zelf toneelstukken door vriendjes laten schrijven en laten spelen om extra inkomsten op te kunnen strijken. Voor de huidige toneelspelers is het natuurlijk fijn, die vaste baan, gegarandeerd werk. Maar dat haalt niet het beste in een mens naar boven. Schmieren, bombast en schreeuwen, dat doen ze.
Waar zijn ze gebleven, Helena, Annemarie en Andries Snoek, Johanna Wattier, Theo Majofski...
In 1826 was de stad die eeuwige tekorten beu en stuurde de commissarissen allemaal de deur uit. Er werd een nieuwe commissie benoemd met alleen toneelspelers en er werd een directeur met een vast salaris aangesteld. Zij moesten voortaan de schouwburg kostendekkend draaiende houden.

Nemen we een kijkje in de grote zaal. Het eerste dat opvalt is de tekst die op het gordijn geschreven staat:
Der kunsten God aan 't Y,
met geestdrift aangebeën,
Kroont hier in 't heilige koor,
verdienst' en deugd alleen.
Nou, daar is niet veel meer van over, met deze programmering. Het 'heilig koor' moet volk trekken. Franse en Italiaanse opera's halen ze naar Amsterdam en stukken die in de kermistent op de Botermarkt thuishoren. En als er een keer een behoorlijk drama gespeeld wordt, zoals 'Angelo' van Victor Hugo, is het schellinkje ontevreden. De loges en de zaal zijn dan goed bezet maar ze verstaan niets door het gejoel vanuit de nok.
Wat zit er zoal in de zaal, balkons en loges? Dikke mevrouwen zitten op opgevouwen winterjassen op de harde banken. Bleke jongedochters jammeren om een stoof waarvan er altijd te weinig zijn. Er staan ook veel mannen, niet van zins om een zitplaats in te nemen. Tussen de bedrijven hollen die naar de koffiekamer. Jonge officiertjes met goedkope kaartjes staan in de zaal met hun rug naar het toneel en hebben alleen oog voor de mooie jongedames in de schemerige loges. In het amfitheater en de gaanderijen zit het 'gewone' volk, de knechten en dienstboden, al of niet met hun minnaars.
Het doek gaat op en de voorstelling begint. De decorstukken zijn best goed, maar de aankleding lijkt nergens op. Waar ze de kostuums bij elkaar hebben gescharreld...? Een uitdragerij zeker! Verder hangt het van de spelers af of er te genieten valt. De hoofdrollen zijn meestal wel goed bezet maar dan houdt het wel op.

Wanneer zal eindelijk de nieuwe schouwburg gebouwd worden? Het is nu 1850 en het ziet er niet naar uit dat er spoedig begonnen wordt. We zullen toch niet voor eeuwig met die houten kast opgescheept zitten...?

Bij de afbeeldingen:

Schouwburg naar het toneel gezien en...

...vanaf het toneel gezien

Angelo door Victor Hugo, volledige titel: Angelo, tyran de Padoue

Andries Snoek als Orestes

an Joop en zijn broers werd nooit aandacht geschonken
Zijn moeder die stierf reeds als kind
En zijn vader was werkloos en elke dag dronken
Omdat ie werkloos was en aan één oog blind
Vaak hadden zij samen slechts één droog stuk brood
Een schamel en karig bestaan
Toch bleven ze trots en ze hielden zich groot
In die mooie, in die fijne Jordaan.

Toen Joop zestien jaar werd, ja, toen hij verjaarde
Kreeg hij voor het eerst een cadeau
Ach, het was slechts een kleinood en het had haast geen waarde
Maar o, het ontroerde de jarige zo
't Kwam niet van z'n vader of broers, maar van Nelis
De oudste zoon van tante Sjaan
Waarvan iedereen zei, dat ie homosueel is
In die mooie, in die fijne Jordaan.

Zo werden ze vrienden, want Nelis begreep 'm
Iets wat er een ander niet deed
Nee, want iedereen zei, in de buurt, Nelis kneep 'm
Wanneer ie de kans kreeg meteen in z'n reet
Zo werd er geroddeld en ze werden verguisd
Toch bleven ze samen voortaan
Ze vonden een woning en zijn toen verhuisd
In die mooie, in die fijne Jordaan.

Maar helaas bracht hun nieuwe huis niks dan ellende
De buurt wist algauw hoe het zat
Dus een steen door de ruit en een kind dat ze jende
Een pakje met stront en het lijk van een rat
Toch bleven ze trots en ze hielden zich groot
Als mensen op straat bleven staan
En tegen ze riepen: Hé, smerige poot!
In die mooie, in die fijne Jordaan.

Maar toen op een morgen werd Nelis gevonden
Hij bungelde aan het plafond
Hij had een stuk touw om z'n nek heen gebonden
Omdat ie gewoonweg niet verder meer kon
Dat Mokum altijd één familie geweest is
Dat toont dit verhaal wel weer aan
Maar ook wel dat Mokum soms heel klein van geest is
In die mooie, in die fijne Jordaan.

Robert Long en Leen Jongewaard - 1979

Tekst: Robert Long

Muziek: Robert Long

© Editions Padre

Luisteren...

Van oorsprong een inventarisatie door Minne Dijkstra en nu in afleveringen hier; waar nodig geactualiseerd.

1630 - Westerkerkhof

Prinsengracht 277

Historie
Het poortje staat naast de Westerkerk en getuige de schedel die er op is aangebracht fungeerde het als toegang tot het kerkhof rond de Westerkerk. Op dezelfde wijze werd dit aangegeven voor de kerkhofpoorten van de Waalse- en de Zuiderkerk.
De stadsuitleg van 1613 maakte het noodzakelijk om nieuwe kerken te bouwen. In 1620 werd besloten twee kerken te bouwen, de Noorderkerk en de Westerkerk. De Westerkerk zou een grote kerk worden en daarom werd de bevolking van het nieuwe stadsgedeelte alvast aan een kleinere kerk geholpen: de Noorderkerk. De eerste steen voor de Westerkerk werd gelegd op 9 september 1620.
De Westerkerk is ontworpen door Hendrick de Keyser. Na zijn dood van 15 mei 1621 werd de bouw voortgezet door zijn zoon Pieter, die hem opvolgde als stadsbouwmeester. De kerk werd op Pinksteren 1631 in gebruik genomen en was toen de grootste voor de protestantse eredienst gebouwde kerk ter wereld.

Toestand
Goed

Eigenaar
Gemeente Amsterdam

Huidige toestand
Ongewijzigd

1633 - Wijnkopersgildehuis

Koestraat 10

Historie
De toegang tot het voormalige comptoir van het wijnkopersgilde, nu van de vereniging Hendrick de Keyser. Het poortje stelt Sint Urbanus voor, de patroonheilige van de wijnkopers. Als gebruikelijk is hij afgebeeld met een tros druiven en een snoeimes.
Het gebouw dateert van 1611 en werd na aankoop door "de overluyden van de Wijncopers" in 1630 verbouwd door zoon Pieter de Keyser, die zijn vader als stadsbeeldhouwer opvolgde in 1621. Het gildehuis kwam in gebruik in 1633. Gilden hadden ook een plicht tot zorg voor de leden en hun familie. Van dit Wijnkopersgilde is bekend dat het uitkeringen deed aan arme gildeleden en familie tenzij men 1) ziek was geworden door alcoholmisbruik 2) gebrekkig door een vechtpartij of 3) ziek was geworden door "vleselijke conversatie met een onzedige vrouw".  Bij publicatie van 6 oktober 1798 werden de gilden opgeheven en daarna werden de fondsen beheerd door twee wijnkopers, aangesteld als administrateurs. In 1818 verkopen zij een helft, verbouwd tot woonhuis, en in 1821 de andere helft. Het pand werd daarna gebruikt als toneelzaal en bedrijfsruimte. Vervolgens werd het een tienderangs logement (een slaapstee) onder de naam Het Anker en een onderkomen voor 19 gezinnen. In 1917 werd het eigendom van de wijnkoper J. Boelen die het door de architect Kok liet restaureren en die het als museum inrichtte. In 1947 werd het bezit van de Vereniging Hendrick de Keyser, die het opnieuw restaureerde. In 1961 werd daarna het Wijnkopers- en Medisch-Pharmaceutisch Museum gevestigd. Die functie heeft het gebouw nu niet meer.

Toestand
Voortreffelijk

Eigenaar
Niet vastgesteld

Huidige toestand
Ongewijzigd

Eerder publiceerden wij naar aanleiding van dit Wijnkopersgildehuis in het Jaarboek 2015 een uitgebreid stuk over het Wijnkopersgilde, hun gildehuis en het initiatief van Jacobus Boelen.

Klik de afbeelding om te lezen

Woensdag 25 februari 1920 - De Gemeenteraad besluit tot tot instelling van een Dienst der Wasch-, Schoonmaak-, Bad- en Zweminrichting (W.S.B.Z.). In luxe vorm waren er al een aantal van dit soort inrichtingen door particulier initiatief. Denk aan het zwembad van Obelt en het luxe Amstelbadhuis. Vanaf nu zou dit een overheidsinspanning worden. De Amsterdamse bevolking bleek echter moeilijk te overtuigen. Daarom werd middels posters, reclamecampagnes en voorlichtingsavonden de nieuwe waterbeschaving gepropagandeerd. In de jaren ’50 en ’60 van de 20ste eeuw beleefden de gemeentelijke badhuizen hun grootste bezoekersaantallen. Vanaf de jaren ’70, toen elk gezin over een eigen badruimte in huis beschikte, kelderden de bezoekersaantallen. Het lijkt alsof we sindsdien in onze ‘waterbeschaving’ zijn doorgeschoten. In een tijd waarin we worden gestimuleerd juist minder en korter te douchen, is het haast niet voorstelbaar dat de arme Amsterdammer zo'n 100 jaar geleden nog liever de stoep schrobde dan zijn eigen lichaam. Tekst: SHIA, zie link
Lees meer...

Foto boven: Marnixbad, onder links wasserij Haarlemmerweg, rechts badhuis Zaanstraat
Foto's: Stadsarchief Amsterdam

Hieronder weer een keuzemenu naar oude afleveringen van het jaar 2020. De keuze 2014 t/m 2019 leidt naar de laatste aflevering van het betreffende jaar, met onderaan een eigen menu voor dat jaar.

Aanmelden voor deze digitale uitgave    -    Afmelden voor deze digitale uitgave